მსს ფასს 21 განყოფილება ეხება ანარიცხების, პირობით ვალდებულებების და პირობითი აქტივების აღრიცხვას

 ანარიცხი არის ვალდებულება, რომლის დაფარვის ვადა ან ოდენობა გაურკვეველია (რომელიც აკმაყოფილების ვალდებულების აღიარების კრიტერიუმს) + წამგებიანი კონტრაქტები

წინამდებარე განყოფილება გამოიყენება ყველა სახის ანარიცხის, პირობითი ვალდებულებისა და პირობითი აქტივის აღრიცხვისათვის, გარდა ანარიცხებისა რომლებიც დაკავშირებულია: 

(ა) იჯარასთან (იხ. მე-20 განყოფილება). თუმცა, წინამდებარე განყოფილება არეგულირებს, წაგებიან ჩვეულებრივ იჯარას; 

(ბ) სამშენებლო ხელშეკრულებებთან (იხ. 23-ე განყოფილება); თუმცა, წინამდებარე განყოფილება არეგულირებს, წაგებიან სამშენებლო ხელშეკრულებებს; 

(გ) დაქირავებულ პირთა გასამრჯელოებთან (იხ. 28-ე განყოფილება); 

(დ) მოგების გადასახადთან (იხ. 29-ე განყოფილება).

საწარმომ ანარიცხი უნდა აღიაროს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც: 

(ა) საწარმოს საანგარიშგებო თარიღისთვის აქვს ვალდებულება, რომელიც წარმოიქმნა წარსული მოვლენის შედეგად (კანონმდებლობით გათვალისწინებული იურიდიული ვალდებულება, ან კონსტრუქციული ვალდებულება); 

(ბ) მოსალოდნელია (უფრო შესაძლებელია მისი მოხდენა, ვიდრე არმოხდენა - ალბათობა>50%), რომ ვალდებულების დასაფარად საჭირო იქნება ეკონომიკური სარგებლის გასვლა საწარმოდან; და 

(გ) შესაძლებელია ვალდებულების სიდიდის საიმედოდ შეფასება. 

ანარიცხი აღიარდება, როგორც ვალდებულება ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებაში და ხარჯი მოგებაში ან ზარალში, თუ ამ სტანდარტის სხვა განყოფილება არ მოითხოვს მისი ღირებულების ასახვას აქტივის თვითღირებულების შემადგენელი ნაწილის სახით (მაგ ძირითადი საშუალებები, ან მარაგი).

თავდაპირველი აღიარება

• თანხა, რომელსაც საწარმო აღიარებს ანარიცხად, უნდა იყოს იმ თანხის საუკეთესო შეფასება, რომელიც აუცილებელი იქნება ამ 

ვალდებულების დასაფარად საანგარიშგებო თარიღისათვის ანუ თანხა, რასაც საწარმო, გონივრულ ფარგლებში, დახარჯავდა 

საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს ვალდებულების დასაფარად, ან ამ ვალდებულების მესამე მხარისთვის გადასაცემად ამ 

თარიღისათვის:

• მრავალრიცხოვანი ელემენტები - საშუალო შეწონილი სიდიდე 

• ერთი ვალდებულებიდან - ყველაზე მეტად მოსალოდნელი ინდივიდუალური შედეგი

• წამგებიანი კონტრაქტი უნდა შეფასდეს იმ თანხით რითაც კონტრაქტის შეწყვეტის ხარჯი აღემატება კონტაქტიდან მოსალოდნელი ეკონომიკურ სარგებელს.

• როდესაც ფულის დროითი ღირებულების გავლენა არსებითია, ანარიცხის ოდენობა = ვალდებულების დასაფარად საჭირო მოსალოდნელი თანხის დღევანდელი ღირებულებას. 

• დისკონტირების განაკვეთი = დაბეგვრამდე განაკვეთი, რომელიც ასახავს ფულის დროითი ღირებულების მიმდინარე საბაზრო შეფასებებს. 

• ვალდებულებასთან დაკავშირებული რისკები გათვალისწინებული უნდა იყოს ან დისკონტირების განაკვეთის, ან ვალდებულების დასაფარად საჭირო თანხის შეფასების დროს. 

• საწარმომ ანარიცხის შეფასებიდან უნდა გამორიცხოს აქტივის შესაძლო გასვლიდან მისაღები მოსალოდნელი შემოსულობა. 

• როდესაც მოსალოდნელია, რომ ანარიცხის დასაფარად საჭირო მთლიან თანხას (ან მის ნაწილს) მესამე მხარე აანაზღაურებს, საწარმო ცალკე აქტივად აღიარებს კომპენსაციას თუ, ფაქტობრივად გარკვეულია რომ საწარმო მიიღებს მას. ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებაში უნდა აისახოს, როგორც აქტივი და არ უნდა მოხდეს მისი გადაფარვა ანარიცხით. 

სრული შემოსავლის ანგარიშგებაში საწარმოს უფლება აქვს, სხვა მხარისგან მისაღები კომპენსაციის თანხა გადაფაროს ანარიცხთან დაკავშირებული ხარჯით.

შემდგომი შეფასება

• საწარმომ ანარიცხის საპირისპიროდ უნდა ასახოს მხოლოდ ის ხარჯები, რისთვისაც თავდაპირველად აღიარდა ანარიცხი. 

• საწარმომ ყოველი საანგარიშგებო თარიღისათვის უნდა გადახედოს ანარიცხებს და საჭიროების შემთხვევაში დააკორექტიროს ისინი. კორექტირების თანხა უნდა აღიარდეს მოგებაში ან ზარალში, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ანარიცხი თავდაპირველად აღიარებული იყო სხვა აქტივის თვითღირებულების შემადგენელ ნაწილად. 

• როდესაც ანარიცხი შეფასებულია ვალდებულების დასაფარად საჭირო მოსალოდნელი თანხის დღევანდელი ღირებულებით, დისკონტის პოზიციის დახურვა უნდა აისახოს, როგორც ფინანსური დანახარჯი იმ პერიოდის მოგებაში, ან ზარალში, როდესაც ის წარმოიშობა.

მაგალითად:

 31/12/2018 საწარმოს ჰქონდა გარანტიით გაყიდული 1,000 ერთეული პროდუქცია. საწარმო შეაკეთებს ყველა დეფექტს, რაც გაყიდვიდან 6 თვის განმავლობაში დაფიქსირდება. ალბათობა და შეკეთების დანახარჯები: 

• ძირითადი დაზიანება = 5% ალბათობა 400 ლ  შეკეთების ხარჯი 

• უმნიშვნელო დაზიანება = 20% ალბათობა 100 ლ  შეკეთების ხარჯი

• 75% ალბათობა რომ იქნება უდეფექტო

რა თანხით უნდა შეაფასოს საწარმომ ანარიცხი?

40,000 ლ = (75% x 1,000 x 0) + (20% x 1,000 x 100 ლ) + (5% x 1,000 x 400 ლ)

მაგალითი 2 მომხმარებელმა საწარმოს წინააღმდეგ შეიტანა პირადი დაზიანების სარჩელი. გამოცდილი ადვოკატების შეფასებით სასამართლო მომხმარებელის სასარგებლოდ საწარმოს დააკისრებს:

• 30% ალბათობით 2,000,000 ლ და

• 70% ალბათობით 300,000 ლ

მოსალოდნელია რომ გადაწყვეტილება 2 წლის შემდეგ იქნება ცნობილი. დისკონტირების განაკვეთი წლიურად 4%-ია. რა ღირებულებით უნდა შეაფასოს საწარმომ ანარიცხი 31/12/2018-ს?

მოსალოდნელი ღირებულება: (30% × 2,000,000 ლ) + (70% × 300,000ლ) = 810,000 ლ.

დღევანდელი ღირებულება = 810,000 ლ × (1/1.04) × (1/1.04) = 748,891 ლ.

მაგალითი 3 . 31/12/2018 სარჩელის გამო შექმნილი ანარიცხი = 40,000 ლ. 31/12/2018-თვის გადაფასდა 90,000 ლ-მდე. 50,000 ლ ზრდიდან 3,000 ლ გამოწვეულია დისკონტის პოზიციის დახურვით, ხოლო დანარჩენი უკეთესი ინფორმაცის ხელმისაწვდომობით. როგორ უნდა ასახოს საწარმომ ანარიცხის ზრდა? 50,000 ლ-იანი ზრდა აღიარებული იქნება როგორც ხარჯი 2018 წლის მოგებისა და ზარალის განსაზღვრისას: • 3,000 ლ = ფინანსური ხარჯი, და • 47,000 ლ= სარჩელის გამო ხარჯი

პირობითი ვალდებულებები

   პირობითი ვალდებულება არის: 

• შესაძლო, მაგრამ გაურკვეველი ვალდებულება (ალბათობა ≤ 50%); და

• ვალდებულება რომლის დაფარვის ვადა ან ოდენობა გაურკვეველია (ვერ აკმაყოფილებს ვალდებულებად აღიარების კრიტერიუმს).

• საწარმომ პირობითი ვალდებულება არ უნდა აღიაროს ვალდებულებად, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ანარიცხი  დაკავშირებულია საწარმოთა გაერთიანების დროს შეძენილი საწარმოს პირობით ვალდებულებასთან;

• როდესაც საწარმოს გარკვეულ ვალდებულებაზე გააჩნია სოლიდარული პასუხისმგებლობა, პირობით ვალდებულებად  მიიჩნევა ვალდებულების ის ნაწილი, რომელიც მოსალოდნელია, რომ დაიფარება სხვა მხარეების მიერ.

პირობითი აქტივები

• პირობითი აქტივი არ აღიარდება აქტივად.

• თუმცა, იმ შემთხვევაში, როდესაც ეკონომიკური სარგებლის შემოსვლა საწარმოში ეჭვს არ იწვევს, მოცემული აქტივი არ წარმოადგენს პირობით აქტივს და მართებულია მისი აღიარება აქტივის სახით.

• როდესაც მოსალოდნელია ეკონომიკური სარგებლის შემოსვლა საწარმოში, ამ შემთხვევაში, ინფორმაცია პირობითი აქტივის შესახებ უნდა გამჟღავნდეს.

განმარტებითი შენიშვნები

ანარიცხების თითოეული კლასისთვის უნდა გამჟღავნდეს (შესადარისი ინფორმაცია არ მოითხოვება):

   შეჯერება, სადაც ნაჩვენები უნდა იყოს:

• საბალანსო ღირებულება მოცემული პერიოდის დასაწყისისა და ბოლოსათვის

• დამატებით შექმნილი ანარიცხები, მათ შორის კორექტირებები, რომლებიც გამოწვეულია 

დისკონტირებული თანხის შეფასების ცვლილებით

• ანარიცხების საპირისპიროდ მოცემულ პერიოდში დარიცხული გაწეული ხარჯები

• გამოუყენებელი თანხები, რომლებიც მიმდინარე პერიოდში აღდგენილ იქნა უკუგატარებით

• ვალდებულების არსი, საწარმოდან ეკონომიკური სარგებლის მოსალოდნელი გასვლა (მოცულობა და დრო)

• სარგებლის გასვლის მოცულობასა და დროსთან დაკავშირებული განუსაზღვრელობის ნიშნების აღწერა 

• ნებისმიერი მოსალოდნელი კომპენსაციის თანხის ოდენობა (იმ აქტივის ღირებულების მითითებით, რომელიც აღიარდა ამ მოსალოდნელი კომპენსაციისთვის).

პირობითი ვალდებულებები

• თუ ვალდებულების დასაფარად საჭირო ეკონომიკური სარგებლის გასვლის მოსალოდნელობა არ არის უმნიშვნელო, საწარმომ 

საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს არსებული პირობითი ვალდებულების თითოეული კლასისათვის უნდა წარმოადგინოს პირობითი ვალდებულების არსის მოკლე აღწერა, ხოლო როდესაც შესაძლებელია

• ფინანსურ მაჩვენებლებზე მისი გავლენის შეფასება (ანარიცხების მსგავსად)

• ეკონომიკური სარგებლის გასვლის მოცულობასა და დროსთან დაკავშირებული განუსაზღვრელობის ნიშნების აღწერა; და

• ნებისმიერი კომპენსაციის შესაძლებლობა.

• თუ შეუძლებელია ზემოაღნიშნული მოთხოვნილი ინფორმაციიდან რომელიმეს ასახვა განმარტებით შენიშვნებში, თავად ეს ფაქტი უნდა დაფიქსირდეს. 

განმარტებითი შენიშვნების მაგალითი:

პირობითი ვალდებულებები

მომხმარებელმა საწარმოს წინააღმდეგ სასამართლოში შეიტანა საწარმოს პროდუქტის გამოყენებით მიღებული პირადი ზიანის გამო. მომხმარებელი ითხოვს კომპენსაციას 2,000,000 ლ-ის ოდენობით. იურიდიულ კონსულტაციებიზე დაყრდნობით ხელმძღვანელობა მიიჩნევს რომ ბრალდება დაუსაბუთებელია და სასამართლო დავას საწარმოს სასარგებლოდ გადაწყვეტს. იმ შემთხვევაში თუ სასამართლო მოულოდნელად გამოიტანს საწარმოს გამამტყუნებელ განაჩენს, გადასახდელი კომპენსაცია სავარაუდოდ არ გადააჭარბებს 300,000 ლ-ს.

პირობითი აქტივები • როდესაც ეკონომიკური სარგებლის შემოსვლა საწარმოში მოსალოდნელია (ალბათობა > 50%), მაგრამ ფაქტობრივად გარკვეული არ არის, უნდა გამჟღავნდეს: • საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს არსებული პირობითი აქტივების მოკლე დახასიათება, და • ასევე ამ ფინანსური შედეგის შეფასებაც (ანარიცხების შეფასებისთვის განსაზღვრული პრინციპების შესაბამისად), თუ ამ შეფასების განსაზღვრა შესაძლებელია მიზანშეუწონელი დანახარჯების, ან ძალისხმევის გარეშე. • თუ ამგვარი შეფასების განსაზღვრა შეუძლებელია მიზანშეუწონელი დანახარჯების, ან ძალისხმევის გარეშე, მაშინ საწარმომ თავად ეს ფაქტი უნდა გაამჟღავნოს.

ზიანის მომტანი განმარტებითი შენიშვნები

 უკიდურესად იშვიათ შემთხვევებში, ყველა ან ზოგიერთი ინფორმაციის გამჟღავნებამ შესაძლებელია სერიოზული ზიანი მიაყენოს საწარმოს პოზიციას სხვა მხარეებთან დავაში.

• ასეთ შემთხვევებში, საჭირო არ არის ამ ინფორმაციის გამჟღავნება, მაგრამ საწარმომ უნდა აღწეროს დავის ზოგადი შინაარსი, მიუთითოს, რომ არა აქვს წარმოდგენილი მოთხოვნილი ინფორმაცია და ახსნას ამის მიზეზები.